سکوت سینمایی از جمله فاکتورهای مهمی است که کارگردانان مطرح سینمای جهان من جمله کارل تئودور درایر، روبر برسون و … آن را در بخش های درام فیلم ها مورد استفاده قرار می‌دهند و به نوعی آن را جزء ساختار مهم فیلم به حساب می‌آورند. همانطور که در فیلم های صامت (بی کلام) تماشاگران با سکوتی که در فیلم حاکم بود، به نوعی با تصاویر ارتباط برقرار می‌کردند. درست است که آنها آه و ناله های فالکونتی را در فیلم هایی همچون مصائب ژاندراک(کارل داریر- 1928) نمی‌شنیدند، منتها به خوبی می‌توانستند با تصویر همزاد پنداری کنند. در ادامه ارائه مقاله پیش رو تحت عنوان سکوت سینمایی قرار است در کنار مجموعه رسانه فارسی حقایقی را در این باره برای شما آشکار سازیم.
تغییر حس شنوایی در سکوت سینمایی
در گذشته با وجود سکوت سینمایی که بر فیلم های بی کلام وجود داشت، مردم ارتباط ذهنی– روانی با فیلم ها ایجاد می‌کردند که بستگی به تأثیرگذاری بود که آن فیلم بر روی تماشاگران داشت، منتها حس ایجاد شده برای تماشاگر گاهی غیر قابل بیان بود. در فضای سکوت سینمایی، کسی نمی‌توانست از طریق چنین فیلم هایی تجارب خود را به عموم مردم بازگو کند و به عبارتی در بیننده حس مشترک ایجاد کند.
با به وجود آمدن صدا در تصویر، سکوت سینمایی شکسته شد و به خوبی توانست کم و کاستی های گفته شده در مطالب فوق را برطرف سازد و در میان تماشاگران حس مشترک خلق کند. با ظهور صدا در سینما، سکوت به خوبی توانست جایگاه خود را در صحنه های سینمایی پیدا کند.
در خصوص موجودیت سکوت در سینما بلا بلاژ نظریه پرداز مجارستانی معتقد است، به طور مثال سکوت وقتی آشکار می‌شود که از دور دست ها بتوان به وضوح صداهای افراد و … را شنید. شما هم بر این مسئله با ما توافق دارید که در فضایی که کاملا سکوت پابرجاست دور از واقعیت است و با زندگی آدم های این دنیا مطابقت ندارد. به تدریج با ظاهر شدن صدا در فیلم های داستانی و مستند، استفاده خلاقانه از سکوت بیشتر به چشم می‌آمد(فیلم فراری- پودوفکین(1923)). در این فیلم با صحنه‌ای مواجه هستیم که باربری از شدت خستگی بر زمین می‌افتد، این در حالی است که در نقطه مقابل کارگران بیکار برای استخدام شدند پشت میله‌ها در سکوت سینمایی که ایجاد شده نظاره گر این صحنه هستند.
نکته مهم در این مسئله آن است که با استفاده از سکوت سینمایی می‌توان صحنه‌های دارم خاص و یژه‌ای به وجود آورد. از طرفی، به این مسئله هم اشاره دارد که با صدا می‌توان سکوتی معنی داری در تصاویر ایجاد نمود. فیلم سکوت(اینگمار برگمن- 1936) که در مورد دو خواهر و پسر خردسالی است. در برخی از قسمت های فیلم بسته به شرایط، از جمله در هتل با وجود سکوتی که در فیلم برقرار است می‌توان معنا و مفاهیمی چون شهوت، سستی، یکنواختی خسته کننده، دوران کودکی یا حتی از کار افتادگی دوران پیری را به مخاطب منتقل کرد.
در نمونه فیلم های ایرانی هم می‌توان به فیلم همسرایان عباس کیارستمی(1361) اشاره کرد که با خلق سکوت سینمایی در قسمتی از صحنه های فیلم، لحظات تأثیرگذاری را با سکوت به بیننده انتقال می‌دهد.
در وبسایت ویکی پدیا در رابطه با سینمای صامت اینطور نوشته شده است: فکر ترکیب‌کردن فیلم‌ها با صدا یک ایده به قدمت خودِ سینماست، ولی به دلایل فنی، این امر تا قبل از سال ۱۹۲۰ میسر نشد. دوران فیلم‌های صامت به «عصر پردهٔ نقره‌ای» مشهور است. (سینمای صامت با فیلم بدون صدا اشتباه گرفته نشود) wikipedia
عملکرد سکوت سینمایی در فیلم های مستند
در فیلم های مستند، سکوت سینمایی اهمیت و جایگاه خاص خود را دارد که در خصوص عمکردها، آن را به چند قسمت دسته بندی کردند:
عملکرد تأکیدی سکوت
در این حالت از کاربرد سکوت سینمایی در فیلم مستند، به منظور تأکید بیشتر بر روی بخشی از صحنه از وجود عنصر سکوت کمک گرفته می‌شود تا برای مخاطب بیشتر قابل فهم باشد. در فیلم “یا ضامن آهوی”( پرویز کیمیاوی) صحنه‌ای از فیلم که با نمای بزرگی از ضریح امام رضا به تصویر کشیده می‌شود و در ادامه سکوتی که بر این صحنه ایجاد شده در حال نمایش دستی است که در حال دخیل بستن بر ضریح است. به دنبال آن، مرد دستی بر ضریح می‌کشد و در این لحظه است که تصویر کبوترها را درحال پرواز می‌بینیم که با همراهی سکوت سینمایی نمایانگر رهایی و آرامشی است که بر درون مرد ایجاد شده است.
از نقش سکوت سینمایی در فیلم یا ضامن آهو به خوبی به منظور انتقال حس بهره گرفته شده است. در صحنه‌ای که زائر بر ضریح امام رضا در فضای مملو از سکوت چنگ زده و در این لحظه سکوت بسیار سنگینی در فضا حاکم است و اوج حس و حال روحانی را به ببننده انتقال می‌دهد.
عملکرد درونی (تجسم)
این نوع از کارکرد سکوت سینمایی زمانی در فیلم ایجاد می‌گردد که بخواهید حالات درونی افراد در زمان های حساس را بیان کنید. در این زمان کارگردان از صدای درون برای تأثیرگذاری بیشتر بر تماشاگر استفاده می‌کند. فیلم “نمک زمین” مثال مناسبی برای کارکردهای تأکیدی نقش سکوت در سینماست. در صحنه های پایانی فیلم ماموران تصمیم دارند خانه کارگر معدنی به نام چارلی را تخلیه کنند، در این میان زنان همسایه دوباره خانه را پر می‌کنند. در ادامه فیلم، سکوت در فیلم آغاز می‌شود و کلانتر از طرفی درمانده از کار زنان همسایه و از طرفی در سکوت به مردانی که تازه رسیده‌اند خیره شده است و سرانجام از تصمیم خود منصرف می‌شود و موسیقی در همین لحظه در فضای مملو از سکوت فیلم جایگزین می‌شود.
عملکرد فضاسازی
بسیاری اوقات از سکوت می‌توان برای فضای سازی صحنه های فیلم ایجاد کرد. با سکوت سینمایی در قالب فضاسازی می‌توان نیرو و قدرت این عنصر حیات بخش را به تصویر کشید. در فیلم نخل ساخته ناصر تقوایی(1348) سکوت در تصویر به طرز شگفت آوری نقش فضاسازی خود را ایفا می‌کند. مرد سخت کوش جنوبی صبورانه در سکوت خلاقانه به بخشی از فضای نخلستان نگاه می‌کند و در این لحظه،گوینده می‌گوید به منظور رسیدن به خرما بایستی در انتظار گرمای خرما پزان و هوای شرجی نفس گیر بود.
فیلم پ مثل پلیکان(پرویز کیمیاوی- 1351) از نمونه های دیگر کارکرد سکوت در قالب فضاسازی می‌باشد. علی میرزا در حالی که خوشحال است و در حوض باغ گلشن پلیکان ها را دنبال می‌کند، در سوی دیگر، در سکوتی که ایجاد شده ما تصویر تخریب ارگ طبس را به نظاره می‌نشیم، که نشانه‌ای از تخریب ذهنی را مطرح می‌کند و در آن حال، علی میرزا چاره‌ای جز برگشت به خرابه های طبس را ندارد.
عملکرد نمادین سکوت سینمایی
در این حالت، زمانی که سکوت با عناصر دیداری ترکیب می‌شود به دنبال آن معنا و مفهوم مختلفی را به وجود می‌آورد. در این لحظه سکوت بدون نیاز به هیچ گونه حرفی می‌تواند نقش خود را در صحنه بازی کند.
فیلم جرس( کیومرث درم بخش، 1353) نمونه های آشکار این نوع از کارکرد سکوت سینمایی است. این فیلم تقابل بین زندگی سنتی(ساربانی) با زندگی مدرن را در سکوت فیلم به تصویر می‌کشد. در لحظاتی که کاروان در استراحت به سر می‌برد، یکی از ساربانان در حال زدن نی هست و دیگری با رادیوی خود یک موسیقی غربی که با پارازیت ترکیب شده و صدای نامفهوم دارد را سعی می‌کند به نوعی بشنود. سکوت سینمایی در این فیلم قصد دارد جنگ میان سنت و غرب زدگی را به تصویر بکشد که سرانجام سنت به نوعی نابود می‌شود.
کاربردهای دوگانه سکوت در سینما
در این بخش به مطالعه و بررسی استفاده های متنوع از سکوت سینمایی می‌پردازیم که در دو آیتم حضورتان تقدیم می‌شود.
کاربرد محض سکوت
در این کاربرد، قرار است هر نوع صدایی در صحنه فیلم قطع شود. این گفته به این مفهوم است که هیچ باند صدایی بر روی فیلم ضبط نشده است و فیلم هیچ نوع صدایی را با خود ندارد. این نوع از کاربرد دوگانه صدا را می‌توانید در فیلم جستجو1 به عینه مشاهده کنید. در ابتدای فیلم دیوار نوشته های دوران انقلاب را می‌بینیم و نیز صدای موزون حرکت سربازان را در دنباله فیلم به گوش می‌رسد. در صورتی که تصویر را دنبال کنید، کامیونی را می‌بینید که متوقف می‌شود و سربازان که تفنگ به دست دارند از آن پیاده می‌شوند و در نهایت صدا قطع می‌شود و سکوت ترس آوری را برای یک لحظه ایجاد می‌کند.
کاربرد نسبی سکوت
در این حالت، دیگر قطعی مطلق صدا را نداریم و به عبارتی از دور دست ها صداهای ضعیف و نامفهومی به گوش می‌رسد. در این هنگام است که متوجه ظهور صدا در صحنه فیلم می‌شویم. فیلم کسوف ساخته درم بخش(1360) مثالی از کاربرد نسبی سکوت سینمایی است. در بخشی از صحنه کارگردان، کارگران معدنی را به تصویر می‌کشد که با انفجار معدن، عمق فعالیت های استخراجی را به نشان می‌دهد. در این لحظه، سنگ و خاک بخشی از دیواره معدن منفجر شده شروع به فرو ریختن می‌کند.
در صحنه ی دیگر شاهد کارگرانی هستیم که با دلهره و نگرانی خاص نظاره گر فرو ریختن دیواره معدن مورد نظر هستند.
برای بیان مثالی دیگر از کاربرد نسبی سکوت در سینما می‌توان به فیلم ” تخت جمشید” به کارگردانی فریدون رهنما(1339) اشاره کرد. در قسمت هایی از این فیلم سکوت نسبی در حالی بر تصویر حاکم شده است که با دو چشم خود شاهد تصویر تخت جمشید در میان صدای خروس و گنجشک هایی است که در اول صبح در آن اطراف به گوش می‌رسد، به سخن دیگر، ترکیب این صدا با سکوت سینمایی صبح را به همه نوید می‌دهد.
در این لحظه که به پایان صحبت در خصوص سکوت سینمایی رسیدیم، گروه رسانه فارسی امیدوار است توانسته باشد، سکوت در سینما را از نگاه دیگر برایتان توصیف کند و شما را در برخی بخش ها متوجه این نکته کند که در سکوت سینمایی مفاهیمی جریان دارد که در صدا کمتر آشکار می‌شود.
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.