استفاده از موسیقی در سینما به سالهای خیلی دور باز میگردد، زمانی که موسیقی به صورت زنده توسط گروه ارکستر به همراه پخش فیلم اجرا میشد. در ابتدای شروع کاربرد موزیک در سینما تنها با هدف کاستن سکوتی که در فضای تاریک و خسته کننده سالن حاکم بود انجام شد. البته از سویی هم میتوانست راهکاری برای پنهان کردن صدای مزاحم ویدئو پروژکتور هم باشد.
با این مقدمه مطالب خود را در مورد نقش موسیقی در سینما را بیان میکنیم، برای دریافت اطلاعات کافی و کامل، رسانه فارسی را همراهی نمایید. همچنین توصیه میکنیم از پست سکوت در سینما هم دیدن فرمایید
رونمایی از موسیقی در سینما
تا سال 1990 موسیقی در سینما در لابلای تصاویر با استفاده از پیانو در فیلم را همراهی میشد. سالها بعد در دهه بیست قرن بیستم نیاز به استفاده از موزیک در سینما احساس میشد و آن را با اجرای زنده گروه ارکستر یا حتی پیانو عملی ساختند. به تدریج بر اهمیت موسیقی در سینمای فیلم صامت افزایش یافت و میزان فضای حسی را نه تنها در تمرین بر بازیگر بلکه در سالن نمایش بر تماشاگر بالا میبرد. بدین ترتیب بازیگر برای تمرین در استودیوی فیلمبرداری با نواختن گروه ارکستر حس و انرژی مضاعفی با درک بهتر از فضای صحنه بدست میآورد و در ادامه بر سر فیلمبرداری حاضر میشد. این شیوه در سالهای اولیه شروع به کار موسیقی در سینما به خصوص در فیلم های صامت، گفته میشود زبان گویای آن به حساب میآمد.
پس از آن که سینمای ناطق از راه رسید، نه تنها از ارزش و اهمیت موسیقی در سینما کاسته نشد، بلکه در ادامه، جایگاه خاصی برای خود در هنر هفتم پیدا کرد و سینمای موزیکال را بر سر زبان های آورد. گاهی اوقات با وجود نقش حاشیهای موزیک در سینما، این رهگذر جدید پا را فراتر میگذارد تا نقش پر رنگی تر از تصویر بر فیلم ایفا کند. برسون که در بخشی از صحبت های خود، بر خلاقیت گوش نسبت به چشم را بیان میکند و در ادامه اشاره میکند، اگر این امکان فراهم شود در زمان هایی جایگزینی بین صدا و تصویر ایجاد گردد، بدون هیچ درنگی بایستی انجام گیرد. او یادآور میشود در ” ناگهان بالتازار خواستم از راه آهنگ(ضرب آهنگ کلمات) احساس را بر فیلم انتقال دهم. او معتقد است همه صدا موسیقی هستند.
نقش گسترده موسیقی در سینما
نقش رو به رشد موسیقی در سینما تا حدی پیشروی کرد که اثرات موزون موسیقی با استفاده از یک رابطه ی خلاق و نوآورانه بر هم ترکیب شدند.
امروزه موسیقی در سینما به شکل های متنوعی بکار گرفته میشود. بدین صورت که برخی اوقات در راستای تصویر پیش میرود و گاهی هم با حفظ تناسب که در ضرب آهنگ ها ایجاد میگردد، کارگردان فیلم تصمیم دارد احساسات و عواطف بیننده را برانگیزد. در مواردی هم به عنوان پر کردن فضای فیلم از آن استفاده میشود. البته بعضی مواقع هم موزیک در سینما جایگزینی برای تصویر در فیلم ها شناخته میشود. پودوفکین در این باره هم نظرات جالبی دارد که به برخی از آنها اشاره مینماییم. او متذکر میشود که موسیقی نباید در فیلم ناطق نقش همراه را داشته باشد و بالعکس بایستی مسیر رو به رشد خود را در پیش بگیرد. پودوفکین با اشاره به فیلم فراری(1933)بیان میکند، در حالی که اتومبیل های مدل بالا و گران قیمت در خیابان های پهن و بزرگ پایتخت با همراهی پلیس مسیر خود را با نظم و ترتیب خاصی ادامه میدهند و پس از مدتی با به تصویر کشیدن راهپیمایی کارگران بر این نظم و آرامش، شکافی ایجاد میشود و همه چیز مخدوش میشود و آشفتگی جایگزین این آرامش میگردد. در این تصویرها به خوبی میتوانید تقابل بین پلیس و تظاهرات کنندگان را مشاهده کنید. با سرکوب شدن کارگران از سوی نیروی پلیس، امید و شورش راهپیمایی کنندگان فروکش میکند. در این هنگام یکی از کارگران پرچم بالا میبرد و دوباره جمعیت مستقر در انتهای خیابان به راهپیمایی خود ادامه میدهند. در این بخش میبایست یک موسیقی آرام در متن فیلم ایجاد میگردید و زمانی که پلیش آماده تهدید است از یک نوع موسیقی که وصف این حال باشد را به تصویر منتقل کند.
او در دنباله صحبت های خود در خصوص اثر موسیقی در سینما بیان میدارد که از آهنگ ساز خود خواسته آهنگی بسازد که نمایانگر امید، شهامت و پیروزی باشد. لذا زمانی که در ابتدا شورش با آرامش آغاز میگرد، موسیقی سلحشورانه میتواند کارآمد باشد. زمانی که پلیس درحال سرکوب کردن و مشغول به عقب راندن اعتراض کنندگان است، در این لحظه موسیقی میتواند قویتر به اجرا درآید و زمانی که دوباره پرچم به نشانه امید و نیروی دوباره به بالا برافراشته میشود ، میتواند اوج موسیقی فیلم در سینما باشد و انگیزه دوباره به بیننده منتقل نماید. در این لحظات است که تصویر و موسیقی با هم یکی میشوند.
از سوی دیگر، پودوفکین با اشاره به نقش زیبایی شناسی صدا در موسیقی و تقسیم بندی بین صدا عینی و ذهنی مطرح میکند که میتوان بر اهمیت کاربرد صدا مواقعی از نوع توازی و گاهی از نوع تضاد نگاه کرد.
برای بیان تفاوت میان فیلم ناطق و فیلم صامت میتوان برای ایجاد وحدت میان تصویر و صدا از دریچهی رد و بدل شدن مفاهیم بهره برد. در فیلم ناطق با تلفیق صدا و تصویر میتوانیم به خوبی مفاهیم فیلم را به بیننده انتقال دهیم.
در سال 1928 به کمک نظریه ها و ایدههای پودوفکین تلاش شد، با طرح های رو به جلو، گام های بلندتری برای پیشرفت سینما برداشته شود. به طوری که در عصر حاضر در مورد استفاده موسیقی در سینما با روش ها و سبک های متعددی مواجه هستیم. برخی اوقات بر نقش موسیقی در سینما از نظر فیزیکی به آن نگاه شده است و نقش زیبایی شناسی آن در فیلم مطرح نیست. در ادامه مبحث به ارائه مطالبی در خصوص نقش کاربرد دقیق و حساب شده موسیقی در فیلم میپرداریم و به عبارتی سعی میشود مثال هایی هم عنوان گردد.
به لحاظ افزایش کاربرد مستند در شبکه های تلویزیون ایران، میتوان به نوعی آنها را از حافظان فیلم مستند ذکر کرد. از طرفی به جهت تأمین نیازهای تلویزیون، گاهی پخش فیلم های مستند بی محتوایی که تنها یک بار ارزش دیدن دارد، کارگردانان را به استفاده از موسیقی متن در فیلم مجاب میکند. به طوری که، بسیاری اوقات نوع موسیقی که بر روی بخشی از فیلم مستند گذاشته میشود به جهت عدم شناخت و آگاهی به موسیقی ، با خود فیلم مطابقتی ندارد. به طور مثال جانمایی موسیقی خاص بخشی از سیاه پوستان آمریکایی بر روی تصاویری از یک روستای ناشناخته و دور افتاده از ایران،حاکی از آن است که تصویر و موسیقی هیچ سنخیتی با هم ندارند. در حالی که موسیقی هر شهر ودیار و قومی نشان دهنده و معرف آن قومیت و دیار است.
در ادامه مبحث نقش موسیقی در سینما میتوان مثال هایی را مطرح کرد. در فیلم داستان آهن ساخته علی باقرزاده( 77-80) از شبکه 4 سیما با همکاری شرکت فولاد پخش شد. با کاربرد موسیقی غربی و سنتی نمایانگر آن است که نگاه سلیقهای بر تصاویر فیلم ایجاد شده است. به عبارتی هیچ تناسبی بین تصویر و موسیقی وجود ندارد. به سخن دیگر موسیقی فیلم به جای اینکه نقش همراهی داشته باشد، حس خستگی و کسالت را بر بیننده انتقال میدهد.
یکی از مثال خاص و ویژه استفاده به جا از موسیقی در سینمای ایران را میتوان به آثار خسرو سینایی اشاره کرد. سینایی که خود فارغ التحصیل رشته موسیقی و هنرهای نمایشی از وین کشور اتریش میباشد. بیشتر اوقات موسیقی متن فیلم های خود را تصنیف نموده است. بارزترین مشخصه تصنیف های او در موسیقی فیلم های مستندش مربوط به وجه ترکیبی آن است. یعنی اثر موسیقی خسرو سینایی شاید به تنهایی ارزش پنهان خود را آشکار و هویدا نسازند، منتها زمانی که با تصاویر فیلم های مستند وی همراه میشود، در آن زمان است که ارزش خود را آشکار میسازد.
سینایی در یکی از فیلم هایش با نام “کوچه های عشق” به آبادان پس از جنگی میپردازد که تک و تنهاست و اکثر ساکنین آن به جهت جنگ به دیگر شهرهای ایران رفتند و دیگر برنگشتند. برخی از شخصیت های فیلم در تلاش هستند جوانان و سایرین را به برگشتن تشویق کنند تا دوباره خرمشهر از نو ساخته شود. سینایی برای چنین فیلمی، موسیقی از فرم سونات بهره میگیرد. در کل این فرم از موسیقی ارتباط نزدیکی با محتوای فیلم دارد.
این فیلم تقابل دو دیدگاه است، اولی دیدگاه جوانانی هستند که از خرمشهر رفته اند و دومی دیدگاه پیرمردانیست که با وجود همه سختی ها در خرمشهر همچنان حضور دارند. این تقابل در نهایت باعث تغییر دیدگاه اول یعنی جوانان میگردد تا بازگشت دوباره به شهر و دیار خود داشته باشند. در این هنگام سینایی دو نوع تم(جوان- پیرمرد) برای موسیقی متن فیلم خود در نظر گرفته است.
فیلم دیگری از سینایی با نام “پرستش”(1349) ساخته شده است که در آن هم از دو نوع تم برای موسیقی متن فیلم خود استفاده کرده است و سرانجام این دو دیدگاه با هم به وحدت میرسند. فیلم ” مرثیه گمشده ” از دیگر آثار فیلم مستند خسرو سینایی میباشد، که در آن از موسیقی لهستانی برای نمایش آوارگانی که در ایران حضور دارند به خوبی با تصویر ارتباط برقرار میکند و از نقش پر کردن فضای موسیقی در سینما بهره کافی برده است. با خسرو سینایی در ویکی پدیا بیشتر آشنا شوید
در نمونه دیگری از کاربرد درست موسیقی در سینما، میتوان به فیلم “جام حسنلو” به کارگردانی محمدرضا اصلانی(1364) اشاره کرد که در آن اصلانی از یک نوع موسیقی آوازی استفاده کرده است. در این فیلم اصلانی با کاربرد موسیقی آوازی – اپرایی و در ادامه با بهره گیری از دیالکتیکی و نیز همراهی سایر عناصر فیلم به خوبی میتوان مفهوم و محتوا که غلبه و پیروزی خیر بر شر و بدی است را به بیننده انتقال داد. در این میان به منظور استفاده موسیقی در سینما، گفتار متن به زندگی پر از درد و رنج عیسی مسیح اشاره دارد. در بخش دیگر هم، فیلم به موضوع بزرگ مردی چون منصور حلاج یادآوری کوتاه دارد و همه این نشانهها برآیندی از پیروزی خیر بر شر است که در قاب تصویر با همراهی موسیقی به تصویر کشیده شده است.
مبحث موسیقی در سینما را در همین جا پایان میرسانیم تا در ادامه با مطالب جدید تر و کاربردی تری از آموزش مستند سازی در رسانه فارسی همراه شما باشیم باشیم.
امکان ثبت نظر جدید بسته شده است.
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.